S&P Global Ratings сарапшыларының пікірінше, Қазақстанның банк секторы аймақтағы макроэкономикалық және геосаяси тәуекелдердің шиеленісуі аясында сала үшін қиын болған 2022 жылы тұрақтылық таныта алды, деп хабарлайды Kapital.kz шолу деректеріне сілтеме жасап.
«Күрделі операциялық ортаның банк жүйесіне ықпалы біз күткеннен азырақ болды, оған негізінен шикізат тауарларының қолайлы бағалары, ресейлік еншілес ұйымдардың тез кетуінен туындаған қаржылық жүйедегі шектеулі іркілістер және жекелеген банктердің сенімді қабілеттілігі айтарлықтай деңгейде әсер етті», - дейді сарапшылар.
Мамандар «барлық экономикалық кезең барысында активтердің сапасын анағұрлым теңгерімді басқару арқылы банк жүйесінің тұрақтылық көрсеткішінің жақсарғанын байқады. Несие бойынша ықтимал шығыстарға резерв қалыптастыру шығындары мен қазақстандық банк секторындағы проблемалық несиелер үлесі 2015-2020 жылдары байқалған деңгейден әлдеқайда төмен болып қалып отыр, сондықтан S&P активтер сапасының көрсеткіштері жалпы тұрақты болып қалады деп күтеді».
«Осыған байланысты біз Қазақстанның банк секторының елдік және салалық тәуекелдерін бағалауды («Banking Industry Country Risk Assessment, BICRA») «9»-дан «8» деңгейіне дейін жетілдірдік және бірінші кезекте Қазақстанда жұмыс істейтін банктер рейтингінің базалық деңгейін «b+»-тен «bb-» деңгейіне дейін көтердік. Біз қазақстандық банктер үшін экономикалық және салалық тәуекел үрдістерін тұрақты деп санаймыз, бұл алдағы 12-18 айдағы жалпы теңдестірілген тәуекелдерді көрсетеді. Біздің BICRA бағалауымыздың жақсаруы Қазақстандағы рейтингтік қаржы институттарына шектеулі әсер етеді, өйткені біздің жекелеген банктерге жасалған талдауымыз бүкіл сектормен салыстырғанда олардың нақты несиелік сипаттамаларын қамтиды. Осылайша, біз жеті ұйымның рейтингін растадық», - делінген шолуда.
Макроэкономикалық көрсеткіштерге келетін болсақ, S&P Қазақстанның нақты жалпы ішкі өнімі (ЖІӨ) 2023 жылы шамамен 4%-ға өседі деп күтеді, ал алдағы үш жылда экономика жылына 4%-дан сәл аз ғана өседі. Бұл болжамды растайтын негізгі фактор Теңіз кен орнын ұлғайту болады, бұл мұнай өндіруді айтарлықтай арттыруға ықпал етуі тиіс.
«Ресей-Украина қақтығысының Қазақстанның экономикалық өсімі мен банк секторына тікелей әсері осы уақытқа дейін қалыпты болды. Ресей – Қазақстанның ірі сауда серіктесі және Қазақстанға импортталатын тауарлар мен қызметтердің негізгі жеткізушісі. Дегенмен, тауар айналымының құрылымы өзгеріп жатыр, қазір ресейлік импорт Қазақстанның жалпы импортының шамамен 30%-ын құрайды, ал қақтығысқа дейінгі 40%-дан астамын құраған болатын, ал Ресейге экспорт Қазақстанның жалпы экспортының шамамен 10%-ын құрайды», - деп көрсетілген шолуда.
Осы жағдайларды ескере отырып, агенттік сарапшылары Қазақстанның банк секторы несиелік шығындардың өсуінен кейін ұзаққа созылған түзету кезеңінен кейін қалпына келу белгілерін көрсетіп отыр деп есептейді. Қалпына келтіру несиеге сұранысты артыратын, сондай-ақ активтер сапасының айтарлықтай жақсаруын ынталандыратын қолайлы шикізат бағасымен қамтамасыз етіледі. Қазақстандық банктер жоғары маржадан пайда табуда және сыртқы операциялық орта белгісіз және тұрақсыз болып қала берсе де, оларға тәуекелдерден біршама қорғауды қамтамасыз ететін пайда алу мүмкіндігін көрсетті.
«2022 жылы Қазақстанның банк секторының таза пайдасы 1,5 трлн теңгені (3,2 млрд доллар) құрады, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 14%-ға жоғары көрсеткіш. 2023 жылы пайда көрсеткіштері бұрынғы деңгейде сақталады, ал орташа меншікті капиталдың кірістілігі (return on average equity, ROAE) 25-30%, ал таза пайыздық маржа 5%-дан жоғары болады деп күтеміз», - дейді сарапшылар.
S&P бағалауы бойынша, Қазақстанның банк секторындағы жұмыс істемейтін қарыздардың үлесі (IFRS 3-кезең сипаттамалары бар) 2020 жылы шамамен 18%-бен салыстырғанда, 2023 жылы шамамен 9% деңгейінде жалпы тұрақты болып қалуы мүмкін.
Агенттік 2023 жылы несиелеудің өсу қарқыны қалпына келуді жалғастырады және номиналды мәнде жылына шамамен 15-17% құрайды деп болжайды. Сонымен қатар 2022 жылдың соңында үй шаруашылығы мен корпоративтік қарыз алушылардың әрбір санаты үшін ЖІӨ-нің шамамен 13% деңгейінде қалды, бұл – BICRA тобындағы салыстырмалы елдер көрстеішімен салыстырғанда қалыпты көрсеткіш.
«Біздің базалық жағдайымызға сәйкес, біз резервтеу шығындары 2023 жылы және одан кейінгі кезеңде орташа несие портфелінің 1,5-1,7% деңгейінде қалады деп күтеміз, бұл соңғы циклдердегі тарихи орташа деңгейден әлдеқайда төмен көрсеткіш. Бұл ретте өткен кезеңдердегі проблемалық несиелер қазірдің өзінде резервтермен қамтамасыз етілген. Біз қалпына келтіру жалғасады деп күтеміз, бұл қазақстандық банк секторының операциялық көрсеткіштеріне кем дегенде 2023 жылдың аяғына дейін қолдау көрсетеді», - делінген шолуда.
Дегенмен, төмендеу тәуекелдері, оның ішінде аймақтағы экономикалық өсудің, мысалы, әлемдік экономикалық болжамның қолайсыздығынан немесе геосаяси тәуекелдердің күрт артуы салдарынан болатын күтпеген әлсіздігі сақталып отыр. Қарыз алушылардың төлем қабілеттілігі шектеулі әлсіз сегменттердегі несие берудің қарқынды өсімінің жалғасы да активтер сапасының жақсаруына кедергі келтіруі мүмкін.
«Біз Қазақстанның банк жүйесіне тән құрылымдық кемшіліктер мен тәуекелдер BICRA бағалауымызда 8-топқа көшкеннен кейін де ескеріледі деген ойдамыз (BICRA градациясына сәйкес, елдер өздерінің банк секторларындағы тәуекел деңгейіне байланысты топтарға — 1-топтан (тәуекел деңгейі төмен елдер) 10-топқа (тәуекел деңгейі жоғары елдер) бөлінеді», - деп түсіндірді сарапшылар.
